Wyjaśnienie: Jak powoływani są sędziowie Sądu Najwyższego

Rekordowa 9 sędziów złożyła przysięgę za jednym razem, podnosząc siłę SC do 33, z czego 4 to kobiety. Jak ewoluował proces nominacji w wyższym sądownictwie w trakcie kłótni z władzą wykonawczą?

Sędzia Hima Kohli składa przysięgę podczas ceremonii zaprzysiężenia w Sądzie Najwyższym w New Delhi, wtorek, 31 sierpnia 2021 r. (Zdjęcie PTI)

Dziewięciu sędziów Sądu Najwyższego złożył przysięgę we wtorek największa liczba za jednym zamachem. Jedna trzecia nowych sędziów to kobiety, kolejna pierwsza, mimo że 33-osobowa ławka wciąż ma tylko cztery kobiety. Jak są powoływani sędziowie Sądu Najwyższego?

Kto mianuje sędziów Sądu Najwyższego?

Artykuł 124 ust. 2 i art. 217 Konstytucji regulują powoływanie sędziów odpowiednio do Sądu Najwyższego i Sądów Najwyższych. Zgodnie z obydwoma postanowieniami Prezydent ma prawo dokonywać nominacji po zasięgnięciu opinii takich sędziów Sądu Najwyższego i Sądów Najwyższych stanów, jakie Prezydent uzna za konieczne.

Przez lata słowo „konsultacja” znajdowało się w centrum debaty na temat uprawnień władzy wykonawczej do powoływania sędziów. W praktyce władza wykonawcza sprawowała tę władzę od uzyskania niepodległości, a konwencja starszeństwa została opracowana w celu mianowania Prezesa Sądu Najwyższego Indii.

Zmieniło się to jednak w latach 80. w serii spraw do Sądu Najwyższego, w których sądownictwo zasadniczo odebrało sobie władzę powoływania.

Jakie były te przypadki?

Kłótnie między władzą wykonawczą a sądownictwem o mianowanie sędziów rozpoczęły się po podjęciu w 1973 r. przez rząd Indiry Gandhiego zastąpienia trzech starszych sędziów i mianowania sędziego AN Raya na CJI.

W trzech sprawach — które stały się znane jako Judges Cases — w latach 1981, 1993 i 1998 Sąd Najwyższy rozwinął system collegium do powoływania sędziów. Grupa starszych sędziów Sądu Najwyższego na czele z CJI miałaby przedstawiać Prezydentowi zalecenia dotyczące tego, kto powinien zostać powołany. Te orzeczenia nie tylko zmniejszyły władzę wykonawczą, proponując kandydata na sędziego, ale także odebrały władzy wykonawczej prawo weta.

W sprawie First Judges — S P Gupta przeciwko Union of India (1981) — Sąd Najwyższy orzekł, że prezydent nie wymaga zgody CJI przy mianowaniu sędziów. Orzeczenie potwierdzało prymat władzy wykonawczej w mianowaniu, ale zostało uchylone 12 lat później w drugiej sprawie sędziowskiej.

W wyroku Supreme Court Advocates-on-Record Association przeciwko Union of India (1993) ława konstytucyjna składająca się z dziewięciu sędziów rozwinęła „system kolegialny” w zakresie mianowania i przenoszenia sędziów w sądownictwie wyższym. Sąd podkreślił, że odstępstwo od tekstu Konstytucji miało na celu ochronę niezależności sądownictwa od władzy wykonawczej i ochronę jego integralności.

W 1998 r. prezydent KR Narayanan skierował do Sądu Najwyższego odwołanie prezydenckie dotyczące znaczenia terminu konsultacje — czy wymagało to konsultacji z kilkoma sędziami przy formułowaniu opinii CJI, czy też sama opinia CJI mogła sama w sobie stanowić konsultację. Orzeczenie w tej sprawie ustanowiło kworum i większość głosów w kolegium w celu formułowania zaleceń dla Prezydenta.

W 2014 r. rząd NDA próbował odzyskać kontrolę nad powoływaniem sędziów, ustanawiając Krajową Komisję ds. Nominacji Sędziów w drodze poprawek konstytucyjnych. Chociaż prawo, które dało władzy wykonawczej większą szansę na nominacje, zyskało poparcie wśród partii politycznych, Sąd Najwyższy uznał je za niezgodne z konstytucją.

CJI N V Ramana (L) składa przysięgę jednemu z dziewięciu nowo mianowanych sędziów w audytorium Sądu Najwyższego w New Delhi, wtorek, 31 sierpnia 2021 r. (PTI Photo)

Ilu sędziów ma Sąd Najwyższy? Jak ustalana jest liczba?

Obecnie w Sądzie Najwyższym zasiada 34 sędziów, w tym CJI. W 1950 r., kiedy powstał, liczył 8 sędziów, w tym CJI. Parlament, który ma uprawnienia do zwiększania liczby sędziów, dokonał tego stopniowo, zmieniając ustawę o Sądzie Najwyższym (o liczbie sędziów) — z 8 w 1950 r. do 11 w 1956 r., 14 w 1960 r., 18 w 1978 r., 26 w 1986 r., 31 w 2009 roku i 34 w 2019 roku.

Nawet przy wtorkowych rekordowych dziewięciu nominacjach sąd nadal ma jeden wakat, a ośmiu kolejnych sędziów ma przejść na emeryturę w przyszłym roku.

Jak skumulowały się te zaległości?

W 2019 roku Sąd Najwyższy funkcjonował w pełnym składzie 34. Po przejęciu władzy przez CJI S A Bobde odziedziczył tylko jeden wakat po swoim poprzedniku Ranjanie Gogoi. Kolegium kierowane przez CJI Bobde nie mogło jednak osiągnąć konsensusu w kwestii rekomendacji nazwisk, co doprowadziło do impasu, który doprowadził do akumulacji wakatów, z których obecnie pozostaje tylko jeden (do przejścia na emeryturę w przyszłym roku).

Wysokie sądy mają średnio ponad 30% wakatów. Wiek przejścia w stan spoczynku to 65 lat dla sędziów SC i 62 lata dla sędziów HC — w przeciwieństwie do, powiedzmy, Stanów Zjednoczonych, gdzie sędziowie Sądu Najwyższego służą dożywotnio. Oznacza to, że w Indiach proces powoływania sędziów jest procesem ciągłym, a system kolegialny jest procesem wieloetapowym, z niewielką odpowiedzialnością nawet za terminy, które wyznaczyła sobie władza sądownicza.

W przypadku nominacji w Sądzie Najwyższym proces jest inicjowany przez kolegium HC, a następnie akta są przekazywane do rządu stanowego, rządu centralnego, a następnie do kolegium SC po zebraniu raportów wywiadowczych na temat rekomendowanych kandydatów. Ten proces często trwa ponad rok. Gdy kolegium SC oczyści nazwiska, na poziomie rządowym pojawia się również opóźnienie w celu ostatecznego zatwierdzenia i powołania. Jeśli rząd chce, aby kolegium ponownie rozważyło zalecenie, plik jest odsyłany i kolegium może powtórzyć lub wycofać swoją decyzję.

Czy liczba kobiet sędziów zawsze była niska?

Brak reprezentacji w kategoriach kastowych i płciowych był problemem w wyższym sądownictwie.

Przed wtorkową nominacją sędzia Indira Banerjee była jedyną kobietą sędzią w Sądzie Najwyższym. Justice B V Nagarathna ma zostać pierwszą w Indiach kobietą CJI — 80 lat po uzyskaniu niepodległości.

W 1989 r. jako pierwsza sędzia Sądu Najwyższego została sędzia Fathima Beevi. Od tego czasu jednak w SN było tylko 11 kobiet sędziów, co skłoniło do tego trzy nominowane niedawno kobiety.

Badanie przeprowadzone w 2018 r. przez Vidhi Center for Legal Policy wykazało, że chociaż reprezentacja kobiet w sądownictwie niższego szczebla jest wyższa i wynosi 27%, to w przypadku wyższych nominacji trafiają one w szklany sufit – jako sędziowie okręgowi, a następnie na szczeblu sądów wyższych.

Biuletyn Informacyjny| Kliknij, aby uzyskać najlepsze objaśnienia dnia w swojej skrzynce odbiorczej

Podziel Się Z Przyjaciółmi: